به نقل از «ایرنا»

شاه‌ریسه؛ هویت ماندگار دختران قوم قزلباش

تاریخ انتشار: ۱۱ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۷۳۴۸۱۴

به گزارش ایرنا، هنرهای بومی و سنتی ریشه در باورها، عقاید قومی و اجتماعی دارد که‌ توجه به عوامل هویت‌بخش آن، نقشی کلیدی در پایداری همه جانبه این هنر - فرهنگ خواهد داشت.

تنوع قومیتی در استان گلستان به عنوان رنگین‌کمان اقوام ایران‌زمین، متفاوت و نشانه تکثر سنت‌های خاص در این استان شمالی است.

سونا ممشلی هنرمند یکی از اقوام ایران زمین است که گامی مهم و تاثیرگذاری برای زنده نگه‌داشتن پوشش سر دختران قوم قزلباش به عنوان نماد فرهنگ، اعتقاد و آیین برخاسته این قوم ساکن گلستان برداشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پس از گذشتن از دالان سبز درختان کاج، وارد محدوده روستای محل زندگی خاله سونا در القجر می شوم.

بعد از ظهر یک روز سرد زمستانی است، صدای گاه و بی‌گاه گنجشک‌ها همراه با واق‌واق سگ‌ها، سکوت بارانی روستا را می‌شکند؛ اینجا هوای پاکیزه، عطر خاک باران خورده کوچه های گلی و همراه با سکوتی وصف ناپذیر مدهوش کننده است.

با عبور از کوچه هایی به نام های بهشت، به بهشت ۱۵ می رسم، کوچه ای باریک با خاکی که با باران زمستانی تبدیل به گل شده، انتهای آن سمت راست خانه گلی و بدون در " سونا ممشلی" است.

سونا در زبان ترکی به معنای زیبای آب هاست، او اینک بانویی مسن و سالخورده است و محلی ها خاله سونا صدایش می زنند، یکه و تنها در کلبه کوچک و گلی خود در روستای زیبای القجر زندگی می کند.

خانه گلی این پیرزن انبوهی از زیبایی و آرامش را چنان با هم در هم آمیخته که صدای حضورمان در این خانه، سکوت را درهم می شکند.

در حیاط، بلند صدایش می زنم، از پنجره می بینم که کنار سماور نشسته و با شنیدن صدایم با لبخندی پر مهر به سمتم آمده و گرم احوالپرسی می کند، روسری با گل‌های درشت صورتی به سر و لباسی با طرح سنتی به تن دارد و با گشاده رویی ما را به خانه کوچک ولی گرم و پرمحبتش دعوت می کند.

قوری چای دارچین و هل دم کرده را از روی سماورش برداشته و در استکان کمر باریک و نعلبکی گل گلی صورتی برایم چای می ریزد و قندانی با مرغ های آواز خوانش را جلویم می گذارد و می گوید "هوا سرده. حتما بیرون حسابی یخ کردی."

با لبخند پر مهری شروع به صحبت می کند: دوخت پوشش های سنتی از جمله شاه ریسه از اجدادم به من رسیده و پشت در پشت از پوشش های سنتی استفاده می کنیم و هرگز هم از سنت و فرهنگ خود خسته نمی‌شویم.

حین دوخت شاه ریسه می گوید: ۸۸ سال از خدا عمر گرفته ام ، ۲۹ سال پیش همسرم از دنیا رفت و تنها ماندم. چهار دختر و دو پسر دارم که همگی ازدواج کرده و رفته اند پی زندگی خودشان.

وی با اشاره به پوشش شاه ریسه توسط دختران قوم قزلباش افزود: دختران مجرد قوم قزلباش تا چند دهه پیش کلاهی از جنس ابریشم که غالباً به رنگ قرمز و سبز بوده و تزئیناتی از یراق و توف (نوار دستباف) داشته، استفاده می‌کردند که زیر روسری بر سر می‌گذاشتند.

خاله سونا بیان کرد: پارچه‌های دستباف و نخ‌های ابریشمی، انواع نوارهای دستباف، سکه، منجوق و ریشه‌های تزئینی از جمله موادی بوده که برای دوخت شاه ریسه استفاده می شود.

وی اظهار داشت: تزئینات روی شاه ریسه برای اشراف با سکه ها و نوارهای دستباف بیشتر و برای طبقه عامه با تزئینات کمتر بود.

خاله سونا در حالی که لبخند می زند می‌گوید: به مرور زمان پارچه و نخ های ابریشم گران و کمیاب شده که مردم برای دوخت شاه ریسه از طرح ابریشم و کامواهایی بافت خود برای این پوشش سر استفاده می کنند.

وی افزود: نقوشی که در پارچه قرمز و سبز ابریشمین کلاه شاه ریسه استفاده می شده از نقوش اصیل از جمله طرح درخت حیات بود که بر این پوشش سر مشخص است.

درخت حیات در صنایع دستی قزلباش از قالی تا پوشش های این قوم برای تزئین به کار گرفته می شده است.

وی خاطرنشان کرد: طرح درخت حیات سینه به سینه از اجدادمان به ما رسیده و همه ترکان از این طرح استفاده می کنند و به طرح آغاج معروف است.

این هنرمند گفت: حالت دوخت ستاره در پوشش شاه ریسه نماد پوشش قزلباش است.

وی افزود: مهره های سیاه استفاده شده در شاه ریسه در کنار هم حالت لوزی پیدا می کند که یکی از نقوش هندسی در صنایع دستی و فرهنگی ترکان است.

خاله سونا اظهار داشت: همچنین دمک تکیه گاه و پایه شاه ریسه بوده که از نخ ابریشم سیاه و سفید به صورت چند لایه بافت و به حالت گره ای دوخت می شود.

وی بیان کرد: سکه های تزئینی شاه ریسه نشان دهنده مجرد بودن دختران استفاده کننده این پوشش است و به خانواده ها اجازه می داد برای خواستگاری از این دختر پیشگام شوند.

وی خاطر نشان کرد: در سال های اخیر دختران جوان متقاضی دوخت این پوشش هستند تا در مراسم های مختلفی برای شادی از جمله عروسی، حنابندان، چهارشنبه سوری و شب یلدا استفاده کنند.

خاله سونا با دغدغه ای که برای نشر فرهنگ و هنر قزلباش دارد با خنده گفت: افراد زیادی برای آموزش این پوشش نزدم آمدند که همین دغدغه مرا خوشحال می‌کند که پس از من هم افرادی خواهند بود که به نسل‌ بعد هنر قزلباش را انتقال دهند.

اندکی که از شب می‌گذرد سارا خانم خواهرزاده خاله سونا هم به ما ملحق می شود، بعد از سلام و احوالپرسی با همه چایی داغی از سماور دوباره برایمان می ریزد و می گوید: زندگی خاله سونا برای من و امثال من الگوی فرهنگ و معرفت است که امیدواریم بیشتر از این سرمایه ها و گنج های معنوی برای نشر میراث گذشتگان استفاده شود.

به گزارش ایرنا، نمایش پوشش های سنتی برآمده از تاریخ هزاران ساله اقوام ایران زمین به دست زنان هنرمند و خلاق گواه ظرفیت بکر و کمتردیده شده هنرهای دست اقوام مختلفاز جمله قزلباشان است که معرفی ابعاد مختلف این گنجینه‌های طلایی، مسیری کوتاه برای رونق عفاف و حجاب به خصوص میان زنان خواهد بود.

استان گلستان دارای یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر جمعیت متشکل از اقوام و مذاهب گوناگون است که در شمال کشور قرار دارد و پیشینه تاریخی بیش از ۷ هزار ساله دارد.

برچسب‌ها اقوام ایرانی گردشگری گرگان حجاب و عفاف گلستان

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اقوام ایرانی گردشگری گرگان حجاب و عفاف گلستان اقوام ایرانی گردشگری گرگان حجاب و عفاف گلستان قوم قزلباش

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۷۳۴۸۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سفر در فضا و زمان؛ میراث ماندگار هابل

خبرگزاری علم و فناوری آنا، نوید فرخی؛ تلسکوپ فضایی هابل در ۲۴ آوریل ۱۹۹۰ با شاتل فضایی دیسکاوری از پایگاه کیپ کاناروال به فضا پرتاب شد. این تلسکوپ فضایی  درک ما را از کیهان متحول کرد و چشم‌انداز‌های بی‌سابقه‌ای از جهان به بشریت ارائه داد.

هابل یک رصدخانه فضایی است. این تلسکوپ به چندین ابزار علمی مجهز است که به آن امکان می‌دهد کیهان را در طول موج‌های مختلف نور از جمله اشعه ماوراء بنفش، مرئی و طیف نزدیک به مادون قرمز مشاهده کند. این ابزار‌ها شامل دوربین، طیف‌نگار و آشکارساز‌های مختلف است که تصاویر و داده‌هایی با وضوح بالا ثبت می‌کند. هابل تقریباً به اندازه یک اتوبوس است به طول ۱۳.۲ متر و قطر ۴.۲ متر است. وزن آن ۱۱۱۱۰ کیلوگرم است. آینه ۲.۴ متری آن باعث می‌شود نور اجرام آسمانی را جذب کند. این آینه از بریلیم ساخته شده و با لایه نازکی از آلومینیوم بازتابنده و پوشش‌های محافظ پوشانده شده است. یکی از مزایای کلیدی هابل وضوح استثنایی آن است که به آن امکان می‌دهد تصاویر واضحی از کهکشان‌ها، ستارگان و سایر اجرام دوردست بگیرد. هابل در ارتفاعی در حدود ۵۵۰ کیلومتر به دور زمین می‌چرخد ​​و با سرعت تقریبی ۲۸۰۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند. این تلسکوپ هر ۹۵ دقیقه یک بار به دور زمین تکرار می‌گردد. هابل از دو پنل خورشیدی تغذیه می‌کند که نور خورشید را به الکتریسیته تبدیل کرده و به لطف آن ابزار‌ها و سیستم‌های آن را کار می‌کنند. هابل به کمک تجهیزات مزبور اکتشافات پیشگامانه متعددی داشته است.

تعیین سن کیهان

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تلسکوپ فضایی هابل نقش آن در تعیین سن کیهان است. هابل با مشاهده کهکشان‌های دوردست به دانشمندان کمک کرد تا سرعت انبساط جهان را محاسبه کند. این کشف پیشگامانه شواهد مهمی برای نظریه بیگ بنگ ارائه کرد و درک ما از منشاء و تکامل جهان را تغییر داد. مشاهدات هابل به دانشمندان این امکان را داد که تخمین قابل اعتمادی از سن کیهان بر اساس داده‌های رصدی به دست آورند.  هابل با ردیابی حرکت کهکشان‌ها و اندازه‌گیری فواصل آن‌ها، به ایجاد جدول زمانی دقیق از تکامل کیهانی کمک کرده است. این گاه‌شمار انبساط جهان نه تنها نظریه‌های کلیدی در کیهان‌شناسی را تأیید کرده بلکه دیدگاه‌های ما را در مورد گذشته و آینده کیهان شکل داده است.

نقش محوری تلسکوپ هابل در تعیین سن کیهان پیامدهای گسترده‌ای برای کیهان شناسی و اخترفیزیک داشته است. مشاهدات هابل با تأیید جهان در حال انبساط و ارائه تخمینی دقیق از سن آن، نه تنها درک ما از تاریخ کیهانی را ارتقاء بخشید، بلکه به اکتشافات مداومی دامن زد و مرزهای جدیدی را در تحقیقات کیهانی الهام بخشید.

هابل همچنین نقشی اساسی در درک ما از ماده تاریک و انرژی تاریک، دو جزء مرموز که بیشتر محتوای انرژی جرمی کیهان را تشکیل می‌دهند، ایفا کرده است. هابل با مطالعه اثرات عدسی گرانشی ماده تاریک بر نور کهکشان‌های دوردست، دانش ارزشمندی را در مورد توزیع و خواص ماده تاریک در جهان ارائه کرده است. علاوه بر این، مشاهدات هابل از ابرنواخترهای دوردست به دانشمندان کمک کرده تا انبساط پرشتاب جهان را که به انرژی تاریک نسبت داده می‌شود، کشف کنند.

علوم سیارات

تلسکوپ فضایی هابل علاوه بر کمک موارد فوق، اکتشافات قابل توجهی در علوم سیاره‌ای انجام داده است. هابل با مطالعه اتمسفر سیارات فراخورشیدی و مشاهده تغییرات در الگوهای آب و هوای سیارات، بینش‌های ارزشمندی را در مورد تنوع و پیچیدگی جو سیارات ارائه کرده است. این تلسکوپ از طریق مشاهدات دقیق جو سیارات فراخورشیدی و الگوهای پویای آب و هوای سیارات ، درک ما را از پیچیدگی‌ها و تغییرات موجود در جو سیاره‌ها عمیق‌تر کرده است.

مشاهدات هابل در مورد منظومه شمسی نیز قابل تأمل بوده است. هابل با کنکاش در پیچیدگی‌های جو سیاره‌ای و روشنگری در مورد ویژگی‌های زمین‌شناسی قمرهای مشتری، دیدگاه ما را در مورد تنوع و قابلیت سکونت‌پذیری اجرام آسمانی گسترش داده است. مشاهدات هابل از قمرهای مشتری جزئیات جدیدی را در مورد ویژگی‌ها و پتانسیل آنها برای شکل‌گیری حیات آشکار کرده است. این مشاهدات دقیق نه تنها دانش ما را در مورد علوم سیاره‌ای غنی کرده است، بلکه به کنجکاوی بشر دامن زده و الهام بخش تحقیقات بیشتر در مورد اسرار جهان‌های دور بوده است.

هابل و ستارگان

علاوه بر این، تلسکوپ فضایی هابل درک ما از شکل‌گیری و تکامل ستاره‌ها را متحول کرده است. هابل با گرفتن تصاویری با وضوح بالا از مناطق ستاره‌زای کهکشان ما و فراتر از آن، دانشمندان را قادر به مطالعه فرآیندهایی کرده است که طی آن ستارگان تشکیل می‌شوند. مشاهدات هابل از تشکیل ستارگان بینش‌های ارزشمندی را در مورد مکانیسم‌ها و شرایط لازم برای تشکیل ستاره فراهم کرده است.  تصاویر دقیق هابل از کهکشان‌های دور به اخترشناسان اجازه داده است تا رابطه بین تشکیل ستاره و تکامل کهکشانی را بررسی کنند. محققان با تجزیه و تحلیل توزیع ستارگان و گاز و غبار کهکشان‌ها، می‌توانند تأثیر متقابل پیچیده عواملی را که بر شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها در بازه‌های زمانی کیهانی تأثیر می‌گذارند، کشف کنند. این داده‌های انبوه به طور قابل توجهی درک ما را از چگونگی شکل‌گیری و تکامل ستارگان در بافت محیط کهکشانی خود افزایش داده است و فرآیندهای پیچیده‌ای را که منجر به تکامل کیهان می‌شود، روشن می‌کند.

به طور خلاصه، مشاهدات پیشگامانه تلسکوپ فضایی هابل نه تنها دانش ما را در مورد شکل‌گیری و تکامل ستارگان عمیق‌تر کرده است، بلکه بینش‌های مهمی را در مورد مکانیسم‌های گسترده‌تر حاکم بر ساختار و تکامل گیتی ایجاد کرده است. هابل با ثبت تصاویری با وضوح بالا از مناطق و کهکشان‌های ستاره‌ساز، درک ما را از فرآیندهای کیهانی شکل دهنده جهان را تغییر داده است و نگاهی اجمالی به تعامل پیچیده ستارگان، کهکشان‌ها و کیهان وسیع فراتر از آن ارائه می‌دهد.

هابل کمک قابل توجهی به درک ما از سیاهچاله‌ها و نقش آنها در شکل‌دهی کهکشان‌ها کرده است. این تلسکوپ با مطالعه اثرات گرانشی سیاهچاله‌های کلان‌جرم در مراکز کهکشان‌ها، رابطه بین سیاهچاله‌ها و کهکشان‌های میزبان را آشکار ساخته است. همچنین مشاهدات هابل از فعل و انفعالات کهکشانی نقش سیاهچاله‌ها را در ایجاد ستاره روشن کرده است.

تصاویر نجومی

تلسکوپ فضایی هابل برخی از خیره‌کننده‌ترین و نمادین‌ترین تصاویر نجومی را ثبت کرده که باعث حیرت و شگفتی مردم سراسر جهان شده است. تصاویر هابل از سحابی‌های رنگارنگ و کهکشان‌های در حال چرخش گرفته تا خوشه‌های ستاره‌ای دوردست، نه تنها مورد توجه اخترشناسان و منجمان بوده، بلکه میلیون‌ها نفر را به ستاره‌شناسی و فضا علاقه‌مند ساخته است.

تصاویر زنده و جذاب تولیدشده توسط هابل به عنوان راهکار تأثیرگذاری برای ترویج علم عمل کرده و شگفتی‌های جهان را برای مخاطبان در اقصی نقاط جهان به ارمغان می‌آورد. این عکس‌های بصری خیره‌کننده از پدیده‌های کیهانی، مانند ستون‌های آفرینش در سحابی عقاب یا بازوهای مارپیچی کهکشان گرداب، کنجکاوی بسیاری از مردم را در مورد اسرار فضا برانگیخته است. تصاویر زیبای هابل، نقشی کلیدی در القای حس شگفتی از وسعت و پیچیدگی کیهان ایفا کرده است.

تصاویر نمادین هابل نه تنها تخیل عمومی را به خود جلب کرده، بلکه درک ما از ساختار و تکامل جهان را نیز عمیق‌تر کرده است. این تصاویر بصری خیره‌کننده به عنوان پلی بین تحقیقات علمی و مشارکت عمومی عمل می‌کنند، زیبایی و پیچیدگی کیهان را برجسته می‌سازد و در عین حال به دانش جمعی ما از عملکرد درونی کیهان کمک می‌کند.

در خاتمه تلسکوپ فضایی هابل در اخترشناسی و اخترفیزیک پیشگام بوده است. این تلسکوپ سهم قابل توجهی در درک ما از کیهان و تغییر دید ما از جهان داشته است. اکتشافات پیشگامانه هابل در کیهان‌شناسی، علوم سیاره‌ای، تشکیل ستارگان، سیاه‌چاله‌ها و تکامل کهکشان‌ها انقلابی را در درک ما از کیهان ایجاد کرده است و الهام‌بخش چندین نسل از دانشمندان و علاقه‌مندان به فضا بوده است. با وجود پرتاب جیمز وب، هابل همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و راه را برای اکتشافات آینده در فضا هموار می‌کند.

 

انتهای پیام/